OVER DE GESCHIEDENIS VAN DE TROUWRING

Wat is de trouwring anders dan een ongebroken of ononderbroken cirkel? De cirkel gold in de oude culturen al als ultiem symbool van heelheid en perfectie. De cirkelvorm werd beschouwd als de perfecte belichaming van de begrippen eenheid, eeuwigheid en onveranderlijkheid. De cirkel vertegenwoordigde de ronde vorm en de cyclische krachten van de zon, de aarde en het universum en belichaamde het heilige karakter van alle verschijnselen in de natuur.

Twee eenheid is een begrip dat in sommige vroegere culturen met trouwen en trouwringen werd geassocieerd: het huwelijk gold hier als één helft van hun religie. In plaats van oneindigheid te verbeelden, was de ronde vorm van trouwringen bij deze volken eerder een metafoor voor twee afzonderlijke helften die elkaar aanvullen. Dit wordt heden ten dage veel verbeeld door een trouwring uit te voeren in één helft geelgoud en de andere helft in witgoud. Door trouwringen te dragen vervolmaakten man en vrouw dus tevens de cirkel van hun verbondenheid en hun geloof.

Rechtstreeks naar het hart is waar de vierde vinger van de linkerhand naar toe leidt, zo meenden de oude Grieken in navolging van de Egyptenaren. Sindsdien is het gebruik van het dragen van trouwringen om de linker ringvinger gemeengoed geworden, en ook in onze moderne tijd gelooft een groot deel van de wereldbevolking in het romantische idee dat trouwringen een rechtstreekse verbinding met het hart maakt.
Sinds de oude Egyptenaren wordt de trouwring gedragen aan de ringvinger, de vierde vinger, van de linkerhand. Er werd geloofd dat door deze vinger de Vena Amoris (Latijn, letterlijk: de ader van de liefde) liep, rechtstreeks van de ringvinger naar het hart en daarmee de perfecte plek voor de trouwring. Door de eeuwen heen werd er ook wel afgeweken naar de rechter ringvinger. Tijdens de 17e eeuw was ook duim van de linkerhand populair, evenals de middelvinger. Hier in Nederland en België werd altijd de linker ringvinger aangehouden, tot de protestanten rond 1500 vonden dat een ring een teken was van onethische rijkdom, en ze vonden het dus ongepast deze te dragen. Protestanten droegen dus geen trouwringen meer, katholieken ging hier gewoon mee door. Toen de protestanten in de 19e eeuw bewust werden van de symboliek die achter de ring schuil ging, besloten ze het trouwringen gebruik weer in ere te herstellen, alleen kozen ze vanaf dit moment voor de rechterhand. Heden ten dage maakt het niet veel uit of je de ring links of rechts draagt, al dragen de Nederlandse katholieken haar nog steeds links, en Nederlandse protestanten nog steeds rechts.

Ook bestaat er weer een lezing voor de rechter hand. De gewoonte om een trouwring met diamant aan de vierde vinger van de rechterhand te dragen, stamt uit de tijd van de middeleeuwen. Daarnaast geloofden de Grieken, dat het vuur in de diamant de weerspiegeling was van de eeuwig brandende vlam der liefde. In het Mauritshuis kunt u dit goed zien op het schilderij van De trouwring aan de rechter wijsvinger van portret van Aletta (Aletta Hanemans 1625) verwijst naar haar huwelijk in 1624, toen op de leeftijd van negentien, zij trouwde met negenentwintig-jarige Jacob Olycan.

Dat in het stenen tijdperk Trouwringen vaak niet om de vinger gedragen werden maar om andere lichaamsdelen, had overigens een spirituele reden. De levensverwachting was toentertijd laag en de babysterfte hoog, en de algemeen geldende gedachte was dat de geest of ziel van een persoon ieder moment uit het lichaam kon vloeien en zo diens leven beëindigen. Om dit te voorkomen en de ziel van hun echtgenotes intact te houden – en daarmee hun leven te verlengen, bonden de mannen cirkelvormig vlechtwerk van takjes, gras en biezen om hun polsen of enkels.

Egypte is volgens een algemeen geldende theorie de bakermat van de moderne trouwring. Bijna 5000 jaar geleden werden hier – naast primitieve materialen als hennep, leer, bot en ivoor – voor het eerst trouwringen van goud en zilver gefabriceerd, eventueel versierd met edelstenen of sierstenen.
Voordat metaal tot munten werd geslagen om ruilhandel mee te drijven gebruikten de Egyptenaren ring-geld dat eveneens als trouwring diende; tijdens een huwelijksceremonie plaatste een man op de ringvinger van de linkerhand van zijn bruid een stuk ring-geld, ten teken dat zij voortaan ook aanspraak kon maken op zijn bezittingen. (Zie onderstaande afbeelding van een Egyptische ringgeld-trouwring.)

Maar er zat ook een meer spirituele – of romantische zo je wilt – bijklank aan trouwringen. De ronde vorm van trouwringen, die de Egyptenaren deed denken aan de zon en de maan, symboliseerde oneindigheid – een metafoor voor de liefde tussen twee mensen, en de opening in de trouwring vertegenwoordigde een poort die zowel naar de natuurlijke als de bovennatuurlijke werelden leidt. Toch werden op den duur, in de tijd dat de Farao’s over de vruchtbare vlakten van de Nijl heersten, trouwringen meer en meer beschouwd als symbolen van weelde en persoonlijke status dan van spiritualiteit en romantiek.

ROMIJNEN

 

De Romeinen  namen het gebruik van de Egyptenaren metalen trouwringen te dragen over – inclusief het geloof dat de ringvinger via de  vena amoris  (ader van de liefde) met het hart is verbonden –, maar pas in de 3e eeuw na Chr., toen ze ontdekten dat edele metalen langer meegaan, vervingen ze hun trouwringen van ijzer en brons door trouwringen van zilver of goud.

Trouwringen (of verlovingsringen) waren aanvankelijk voorzien van een sleutel (zie afbeelding), als teken dat de vrouw zowel het hart van haar man had ontsloten als zijn wereldse bezittingen; in de Romeinse tijd had een vrouw recht op de helft van het fortuin van haar man. Toch rare jongens, die Romeinen! In later jaren werden deze ijzeren of bronzen sleutel-trouwringen vervangen door trouwringen van edelmetaal voorzien van de afbeelding van een slang (symbool van eeuwigheid), en nog weer later, onder invloed van het Christelijk geloof, werd een gravure van het kruis op trouwringen afgebeeld.

Zeker voor de cynisch ingestelde Romeinen waren trouwringen eerder een soort van koopovereenkomst dan dat ze ‘sentimentele’ waarden als liefde en romantiek vertegenwoordigden; een vrouw gold voor de man als economisch bezit waar hij recht op had zodra ze een trouwring van hem had geaccepteerd. Aan de andere kant waren trouwringen ook een soort assurantie voor vrouwen; het ging immers om een pact dat eveneens bindend was voor de man en hem ontmoedigde zich met andere vrouwen in te laten.

 

AZIATISCHE WERELD

Maar ook in de vroegere Aziatische wereld werd het dragen van trouwringen beschouwd als bezegeling van een bindend juridisch contract/overeenkomst. Om ervoor te zorgen dat vrouwen niet onder de overeenkomst uit probeerden te komen, werd bijvoorbeeld in Japan en het Midden-Oosten (uiteraard door mannen) een even ingenieus als pervers type trouwring ontworpen. Deze ‘puzzel-trouwringen’ waren zodanig ingewikkeld geconstrueerd dat ze bij het afdoen onmiddellijk uiteenvielen, zodat een ontrouwe echtgenote onverbiddelijk tegen de lamp liep zodra de echtgenoot thuis kwam na enige tijd afwezig te zijn geweest.

In sommige delen van de wereld was het in bepaalde kringen de gewoonte tijdens een huwelijk trouwringen uit te delen aan de bruiloftsgasten; dit gebeurde zowel in het oude Perzië als in aan het hof in het victoriaanse Engeland.

Door de eeuwen heen ging de trouwring als religieus symbool langs hoge pieken en diepe dalen. De betekenis van trouwringen werd al in de 7e eeuw gedefinieerd door de Bisschop van Sevilla:

“De trouwring wordt door de echtgenoot aan zijn gade geschonken, als teken van zijn trouw maar ook zeker om hun harten te verenigen ten aanzien van deze gelofte, en dat hierom de ring wordt geplaatst aan de vierde vinger aangezien het schijnt dat een zekere ader van daaruit naar het hart vloeit”. Hier onder een een gouden trouwring uit het Middeleeuwse Byzantium.

TROUWRINGEN OMSTREEKS 870 N.Chr.

Trouwringen, die in Bijbelse tijden al werden gebruikt bij Hebreeuwse huwelijksplechtigheden, kwamen omstreeks het jaar 870 weer voor in Christelijke ceremoniën. Links een Joodse verlovingsring rechts de Joodse trouwring.

De katholieke staatsreligie werd voor het eerst in de 12e eeuw een geïntegreerd onderdeel van het huwelijk door toedoen van de toenmalige Paus, die besloot dat echtelieden verplicht waren voor de kerk te trouwen, en dat de man, in navolging van de oude Grieken en het decreet van Sevilla vijf eeuwen eerder, de echtgenote een trouwring van goud, zilver of ijzer om de ringvinger van de linkerhand moest schuiven. (Alleen de adel en de vermogende elite was gerechtigd gouden trouwringen met edelstenen te dragen!) Maar vijf eeuwen ca 1600) na dit Pauselijke decreet werden in koloniaal Noord-Amerika trouwringen van edelmetaal, geheel in lijn met de toenmaals geldende Puriteinse opvattingen, beschouwd als verboden symbolen van de duivel, en in plaats daarvan schonk een man zijn bruid een wel erg ‘praktische’ trouwring: een vingerhoed zonder bodem als symbool van belofte, trouw, liefde en eeuwig samenzijn (rare jongens die Puriteinen …).

TIJD VAN DE GOUDEN MUNT

In middeleeuws Europa, toen gouden munten een officieel betaalmiddel werden, begonnen de edelsmeden op grote schaal goud te gebruiken voor trouwringen en het duurde niet lang voordat men edelstenen ging toevoegen. Robijnen waren populair vanwege hun rode kleur – de kleur van het hart – en saffieren zeer geliefd omdat de blauwe kleur de hemel en waarden als puurheid en trouw vertegenwoordigde; maar als meest waardevolle en begeerlijke edelsteen gold sinds de 15e eeuw de diamant vanwege zijn extreme hardheid.

Het is de steen van de liefde die op 17 augustus 1477 voor het eerst door Aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk aan Maria van Bourgondië in haar gouden trouwring werd geschonken. Mary of Burgundy was a girl that knew what she wanted and she had actually requested the two rings and not only that but she even specified the materials they ought to be. She wrote in a letter to Maximilian:  “At the betrothal, your Grace must have a ring set with a diamond and also a gold ring.”

De eerste verlovingsring met diamanten werd in 1477 door aartshertog Maximilian van Oostenrijk gegeven aan Maria van Bourgondië. Onmiddellijk wilden alle adellijke lieden diamanten ringen geven aan hun verloofde.

De hedendaagse westerse traditie van verlovingsringen die diamant bevatten stamt dus eigenlijk uit de 15e eeuw.

MIDDELEEUWEN

In de middeleeuwen werden bijna alle trouwringen van goud gemaakt en in deze periode nam het gebruik van (half)edelstenen een vlucht. Deze stenen werden vooral gekozen om hun symbolische betekenissen en/of de geneeskrachtige eigenschappen die ze zouden bezitten.

Robijn (rood) werd vaak gekozen omdat de kleur van deze steen deed denken aan de kleur van het hart. Hij wordt geassocieerd met liefde en passie. Saffieren (blauw) staan voor rust en vertrouwen. Aquamarijn (blauw) staat voor een gelukkig huwelijksleven, intelligentie, moed en begrip. Maansteen (wit)  vertegenwoordigd tevredenheid. Turkoois (blauw) wordt verbonden met wilskracht, Smaragd (groen) met rijkdom en deze steen wordt ook wel ‘de koning der edelstenen’ genoemd. Opaal (wit) wordt gelinkt aan hoop. Granaat (rood) aan vriendschap en vertrouwen.

Rond 1600 gaf aartsbisschop Wolf Dietrich Von Raitenau opdracht tot de bouw van het Residentie-Paleis dit meesterwerk van de Italiaanse barok. Ook deze aartsbisschop van Oostenrijk schonk zijn verloofde een gouden ring, voorzien van een diamant.

Pas in de jaren veertig van de vorige eeuw kwam de Diamant in beeld, het hardste gesteente, als teken van onverwoestbare en onoverwinnelijke liefde.

VERLOVINGSRINGEN

De voorlopers van de traditionele verlovingsring, waren al bekend bij de oude Grieken. Het ging soms om een ring die de vrouw werd geschonken vóór de bruiloft, maar er was ook wel sprake van een soort van vriendschapsringen die niet per se een huwelijk inluidden.

Tijdens de Middeleeuwen wisselden de lagere klassen verlovingsringen of ‘vriendschapsringen’ uit gemaakt van gevlochten haar van elkaar. In West-Europa werden verlovingsringen gemaakt van edelmetaal voor het eerst populair in Italië. In de tijd van de Verlichting, in het Duits Aufklärung, in het Engels Age of Enlightenment of Age of Reason – was een intellectuele beweging uit de achttiende eeuw, waarbij wetenschappelijk denken vanuit rationalisme en empirisme centraal stond. Hierdoor ontstond een nieuw wereldbeeld, dat gebaseerd was op een sterk vertrouwen op de rede en een algehele vooruitgang op het gebied van wetenschap, onderwijs, sociale hervorming en politiek. .

Deze kunstig versierde ringen, die alleen de adel zich kon veroorloven, werden van zilver gemaakt en doorgaans met Niello versierd (een soort graveertechniek met inlegwerk van metalen. Zilver kwam eveneens in de mode in het Engeland en Frankrijk van de 17e eeuw, waar het vaak gebruikt werd voor ‘poëzie –trouwringen’: in wezen verlovingsringen waarin men sentimentele teksten graveerde met kernwoorden als ‘hoop’ en ‘geloof’. In latere jaren kreeg goud weer de voorkeur boven zilver als grondstof voor trouwringen, en op de dag van het huwelijk verving de gouden trouwring de zilveren verlovingsring.

Tot ver in de 20e eeuw waren in de Westerse wereld alleen vrouwen geacht trouwringen te dragen; in de Verenigde Staten droeg slechts minder dan een zesde van alle mannen een trouwring. Zodra de 2e Wereldoorlog uitbrak kwam plotseling verandering in deze gewoonte: mannen die hierdoor voor langere tijd van hun vrouwen gescheiden werden – en reden hadden aan te nemen hen nooit meer terug te zien – begonnen uit romantische overwegingen trouwringen te dragen met de gedachte dat ze zo hun grote liefde met zich mee droegen. Dit gebaar van liefde en genegenheid werd door latere generaties overgenomen en tegenwoordig is het dragen van een trouwring voor de overgrote meerderheid van mannen in de Westerse wereld de gewoonste zaak van de wereld.

WELKE HAND?

In Engeland moesten getrouwde vrouwen hun trouwring aanvankelijk aan de rechterhand dragen, maar in de 16e eeuw besloot de Kerk dat dit voortaan uitsluitend aan de linkerhand mocht: rechts symboliseerde ‘macht’ en was ‘dus’ alleen aan de mannen voorbehouden!

De linkerhand is de hand waaraan tegenwoordig trouwringen, wereldwijd beschouwd, worden gedragen. In de Verenigde Staten worden trouwringen aan de linkerhand gedragen; dit geldt bijvoorbeeld ook voor Groot-Brittannië, Australië, Nieuw Zeeland, Ierland, Italië, Frankrijk, Zweden, Slovenië, Mexico en Brazilië.  Bij andere volken en naties is het traditioneel de rechterhand waar de trouwring aan gedragen hoort te worden. Gedurende de 14e eeuw al was in sommige delen van Europa de ringvinger van de rechterhand de aangewezen vinger voor trouwringen; in de 16e en 17e eeuw was het bij sommige vrouwen zelfs in de mode hun trouwring om de duim te dragen!

VANDAAG DE DAG

Maar ook in de huidige tijd worden trouwringen in landen als Rusland, Servië, Oekraïne, Duitsland, Noorwegen, Spanje, Griekenland, Colombia, Peru en Venezuela traditioneel aan de rechterhand gedragen. Een belangrijke reden voor velen om trouwringen rechts te dragen komt voort uit de Romeinse traditie. Het Latijnse woord voor links is ‘sinister’, wat ook in het Engels en het Nederlands een negatieve bijklank heeft. Daar staat tegenover dat het Latijnse woord voor rechts, ‘dexter’, in het Engels evolueerde in de uitdrukking ‘dexterirty’ (behendigheid). Volgens deze denkwijze is links dus slecht, en rechts goed.

Dikwijls is de gewoonte om trouwringen rechts te dragen eveneens gerelateerd aan religie: Orthodoxe christenen uit Griekenland en Oost-Europa zijn hier een goed voorbeeld van. Joodse vrouwen dragen hun trouwring vaak aan de rechterhand tijdens de huwelijksplechtigheid, om hem vervolgens aan de linkerhand te doen zodra de ceremonie voorbij is. In Nederland is het traditie bij katholieken hun trouwring aan de linkerhand te dragen terwijl het voor de meeste mensen ten noorden van de grote rivieren (over het algemeen protestanten) vanzelfsprekend is hiervoor de rechterhand te gebruiken; in Oostenrijk dragen de katholieken hun trouwring juist aan de rechterhand. In België hangt het van de streek af aan welke hand trouwringen worden gedragen. In delen van Azië wisselt de gewoonte van het uitwisselen van trouwringen: zo wordt in Vietnam door families traditioneel sieraden uitgewisseld gedurende een huwelijk plechtigheid, maar in moderne huwelijken, vaak katholiek en beïnvloed door Westerse tradities, worden naast het ceremonieel schenken van sieraden aan de bruid een aparte dienst gehouden waarin bruid en bruidegom trouwringen uitwisselen.

Goud en platina zijn de voor de hand liggende metalen om trouwringen van te maken. Witgoud heeft de populariteit van geelgoud inmiddels ingehaald als materiaal voor trouwringen. Trouwringen van bicolor- en multicolor goud (een combinatie van geel-, wit en roodgoud) zijn tegenwoordig ook erg in. Verder worden de veel goedkopere (onedele) metalen en legeringen als titanium, zirkonium en edelstaal steeds vaker gebruikt voor trouwringen, en in de Verenigde Staten ziet men – waarschijnlijk onder invloed van de economische crisis – de populariteit van tungsten carbide (wolfram) trouwringen toenemen, al dan niet in combinatie met inlegwerk van geelgoud. Dit soort techno- designtrouwringen vormt een enorme stijlbreuk met de victoriaanse stijl – ‘bling bling’ trouwringen van edelmetaal en een overdaad aan diamant en saffier, die nog altijd bij het overgrote deel van het (vrouwelijke) Angelsaksische publiek populair zijn.